शार्क जाणीव-जागृती दिवस

 🔭 मराठी विज्ञान परिषदेचे🔬

      🤔 कुतूहल 🤔

🎯 शार्क जाणीव-जागृती दिवस

१४ जुलै हा दिवस जगभर शार्क जाणीव-जागृती दिवस म्हणून साजरा केला जातो. शार्कसाठी असा दिवस साजरा करण्याची गरज काय, असा प्रश्न पडू शकतो. काही चित्रपट आणि कादंबऱ्यांमध्ये दाखवलेली शार्कच्या माणसांवरील हल्ल्याची दृश्ये भयानक असतात. निसर्गात ४२ कोटी वर्षांपूर्वी म्हणजे झाडांच्याही आधी अस्तित्वात येऊन अजूनही टिकलेल्या शार्कना लोक काल्पनिक भीतीपोटी हिंस्र व आक्रमक समजून संपवत आहेत.

शार्कना वाचवायची गरज आणि वाघांना वाचवायची गरज याची कारणमीमांसा एकसारखी आहे. एखाद्या भूप्रदेशातील वाघ नष्ट झाले तर वाघांचे भक्ष्य असणाऱ्या हरिणांसारख्या प्राण्यांची संख्या खूप वाढेल. हरिणे रानातील गवत फस्त करतील. ते मिळेनासे  झाले की शेतांकडे, बागांकडे वळतील. भाजीपाला, कंद, फळे खातील. माणसांची उपासमार होईल. एखाद्या समुद्री भागातील सर्व शार्क नाहीसे झाले तर शार्कचे नैसर्गिक भक्ष्य असणाऱ्या माशांची, कासवांची संख्या अतोनात वाढेल. असे  मासे, कासवे ज्यांना खातात त्या प्रकारचे मासे, शेवाळ कमी होत जाईल. मग मासे, कासवे त्यांचे नेहमीचे खाद्य नसणारे जीव खाऊ लागतील. विविध प्रकारची शैवाल नष्ट होऊन ऑक्सिजन निर्मितीही घटेल. किंवा शैवालसंख्येचा प्रस्फोट होऊन पाण्यातील ऑक्सिजनचे प्रमाण वाढेल व कार्बन डायऑक्साइडचे प्रमाण कमी होईल. अन्नसाखळय़ांचा, अन्नमनोऱ्यांचा, पाण्यात विरघळलेल्या वायूंचा नैसर्गिक समतोल बिघडेल.       

वस्तुस्थिती संपर्कमाध्यमांतून निर्माण करण्यात आलेल्या शार्कच्या प्रतिमेच्या उलट आहे. प्रत्यक्षात टायगर शार्क, बुल शार्क आणि क्वचित ग्रेट व्हाइट असे बाराशेपैकी तीनच प्रकारचे शार्क, माणसांवर काही वेळा हल्ले करतात. शार्कना माणूस अन्न म्हणून आवडत नाही. त्यांना भरपूर चरबीयुक्त प्राणी खायला आवडत असल्याने माणसांपेक्षा सील्स, व्हेल्स, डॉल्फिन्स-सारखे गुबगुबीत प्राणी खाणे पसंत करतात.  

माणसे स्वार्थासाठी इतके शार्क मारत आहेत की शार्कच्या काही जाती नष्टप्राय झाल्या आहेत. परांपासून सूप तयार करण्यासाठी, कातडीसाठी, पाळीव कुत्र्या-मांजरांच्या आणि माणसांच्या खाद्याठीही शार्क (मोरी किंवा मुशी) मारले जातात. शार्कपासून कर्करोगरोधक औषध मिळते, हा गैरसमज असला तरी बाजारात तथाकथित शार्कजन्य कर्करोगरोधक औषधे येतात. ती मिळवण्यासाठी दरमहा दोन लाख शार्कची कत्तल फक्त उत्तर अमेरिकेत होते.

अशी अमेरिकेसारख्या प्रगत, समृद्ध देशाची स्थिती आहे, यावरून शार्क जाणीव-जागृती दिवस साजरा का करावा हे स्पष्ट होते.

🖊 नारायण वाडदेकर

office@mavipamumbai.org

=============

कृपया इतर गटात शेअर करुन विज्ञान प्रसार करा  ! ! ! 

 📡 जय विज्ञान 🔬

संकलक - नितीन खंडाळे

              - चाळीसगाव

दै_लोकसत्ता

दिनांक- १४ जुलै २०२३

==============